Top 10

Den Bosch telt 183 kunstwerken in de openbare ruimte. Welke passen het beste bij deze stad? Een Top 10 in twee afleveringen.

10. Wolkenverlangen

Nogal wat lokale kunstwerken doen vermoeden dat Den Bosch zuurstofarm is: ze hunkeren naar de lucht. Zo wachten zeven stalen vliegtuigjes in het gras van het Zuiderpark al jaren op het verlossende ‘Ready for take off’. Ook de gewichtheffer bij het hoofdkantoor van Heijmans hoopt ooit aan zijn halter op te stijgen. Het hevigste gevecht met de Bossche zwaartekracht voert het rotsblok op de hoek Veemarktweg en Parallelweg. ‘Pathos’, heet het brok graniet. De IJslandse beeldhouwer Sigurdur Sigmundsson zette een pijl op de zeven meter hoge kolos. Die wijst naar de wolken: daar is de nooduitgang.

9. Ganzenvrouwtje

De gans staat symbool voor waakzaamheid. In knus Den Bosch verslapt die nogal snel. Voorjaar 1997 liet de ganzenhoedster in het Zuiderpark zich zelfs van haar sokkel roven. Gelukkig heeft ze haar oplettendheid hervonden. Die is nodig in de stad, bewijst de onbetaalde puthuisrekening. Gans Den Bosch volgt ook nauwlettend de moreel bedenkelijke vastgoedhandel rond de voormalige Sint Jacobs- kerk. Knettergak oordeelt de gans, dat het college zich telkenmale laat gijzelen door één man: Jo Timmermans, beschermheer van de transparantie, die onlangs op afstand besliste wie er wel en niet in het nieuwe bestuur van de Kring Vrienden mocht plaatsnemen.

8. De IJsbeer

Op de rotonde in de Aartshertogenlaan staat een ijsbeer van autobanden, die een olievat dreigt te gooien. Het is een waarschuwing tegen de klimaatverandering. De ijsbeer staat vlakbij snackbar De Tourist. Dat roept om een zusterbeeld op het kruispunt Graafseweg en Lagelandstraat: eentje van een boze tourist. Vlakbij snackbar De IJsbeer.

7. Neonlicht

Neon is het licht van the big city. Dat past slecht bij Den Bosch, de gemeente die zich wekelijks op de sofa van de psychiater afvraagt: „Ben ik een dorp of een stad?’’ Uit medeleven maakte kunstenares Titia Ex een kleurige lichtinstallatie voor het NS-station. Haar kunstwerk ademt grootstedelijkheid. Bovendien rekent het af met het Bossche idee dat neonlicht is voorbehouden aan bordelen, kermis en gokpaleizen.

6. Cornelis Verhoeven

In de Uilenburg staat de bronzen buste van Cornelis Verhoeven, hoogleraar wijsbegeerte uit Den Bosch. Een bedachtzaam man: liever hunkerde hij naar wijsheid dan dat hij wijsheid in hunker zocht. In zijn boek ‘De duivelsvraag’ verklaart Verhoeven de liefde aan het beschouwen. Waarom iets is, vond hij niet interessant. Dat iets is, wel. Eindeloos kijken in verwondering; hetzelfde anders leren zien. Dat is de opgave. Zeker in Den Bosch.

Eric Alink | Brabants Dagblad woensdag 15 juni 2016

Top 10 [slot]

Welke van de 183 kunstwerken in de openbare ruimte van Den Bosch passen het allerbeste bij de stad? Vandaag de Top 5.

5. Kalmeringskunst

Kunst wil grenzen verkennen, tot nadenken stemmen, troosten, ontregelen en amuseren. Maar in Den Bosch heeft kunst nog een functie: geruststellen. Terwijl de wereld gek aan het worden is – Brexit, Syrië, Trump – willen de beelden van Janus en Bet, Zoete Lieve Gerritje en Janus Kiep tegenwicht bieden. Zij herinneren ons in steen en brons aan dat ene kernwoord waarmee Den Bosch elke orkaan in de wereldgeschiedenis denkt te doorstaan: gezellig.

4. Betonnen fiets

In de Uilenburg leunt een racefiets tegen een muur, hoog boven het donkere water van de Binnendieze. Het kunstwerk van Joris Baudoin is van beton. Sinds 1994 confronteert de loodzware fiets ons met de paradox van Den Bosch: wat vooruit wil, moet stil blijven staan; wat stilstaat, moet vooruit.

3. Etude Gotique

Wat doet een Bosschenaar het liefst? Zitten. Ook op kunst, bewijst ‘Etude Gotique’ naast de voormalige Bijenkorf. Sinds 1985 ploffen binnenstadsbezoekers op dit granieten kunstwerk van Marinus Boezem neer. Dankzij hun onstilbare honger heeft het kunstwerk een Bosch tintje gekregen: duizenden lek- en vetvlekken van Hema-worst, Australisch ijs en kibbeling van visboer Krol.

2. Bierkunst

Van 1957 tot 2009 stond vóór de fabriek van Nicholas File – later The Cooper Group – op de Rietveldenweg het kunstwerk 'Constructivistisch plastiek' van André Volten. Nu Heineken het terrein heeft ingelijfd, staat het stalen gevaarte niet meer aan de openbare weg, maar achter hekken en slagbomen. Zo symboliseert het twee Bossche nachtmerries: onbereikbare kunst en onbereikbaar bier.

1. Wuivend riet

Aan het einde van de Pettelaarseweg, op de hoek met de Schubertsingel, staat het voormalige kantongerecht met vijver. Uit het water steken meterslange stalen balken en buizen: twee rode, vier blauwe en vijfendertig gele. Ze staan schots en scheef. ‘Wuivend riet’ heet het kunstwerk van Auke de Vries. Je kunt er ook kolossale Mikado-stokjes in zien die God op aarde heeft gegooid.

Zonder twijfel bezielt dit kunstwerk het sterkst Den Bosch. Het wuivend riet herinnert aan de moerassen die eeuwenlang de stad omkransten. Water is nog altijd van betekenis in Den Bosch, vooral om het naar de zee te dragen.

Maar vooral de gelijkenis met Mikado is uitgesproken Bosch: als je íets wilt veranderen in deze stad, moet je dat zo onopgemerkt mogelijk doen. Sterker nog: een verandering in Den Bosch mag geen millimeter beweging veroorzaken. Als dat onverhoeds toch gebeurt, roepen conservatieve Bosschenaren triomfantelijk: „Jaaaaah, bewogen! Af!’’

De Mikado-stokjes in Den Bosch-Zuid vieren in 2016 een jubileum: ze staan er 35 jaar. Onbeweeglijk. Als ze binnenkort weg zijn, is dat geen daad van de gemeentelijke Dienst Beheer Openbare Ruimte. Het zal God zijn die ze teleurgesteld uit de vijver vist: hij schonk ze ooit om mee te spelen, maar uit angst voor beweging durfden we ze niet aan te raken.

Eric Alink | Brabants Dagblad woensdag 29 juni 2016